dhammalann

ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်၏ **တရားဦးဟောတော်မူခြင်း** (ပထမဓမ္မဒေသနာ) သည် ဗုဒ္ဓဘာသာတွင် အလွန်အရေးပြီး၊ ဘုရားရှင်အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိပြီးနောက် သစ္စာတရားကို လူသားများအား ပထမဆုံးအကြိမ် ဟောကြားခဲ့သည့် အချိန် ဖြစ်ပါသည်။

တရားဦးဟောတော်မူရာ နေရာ

ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်သည် **သံခါရိကျိုက် (Sarnath)** ဟုခေါ်သော နေရာ၌ တရားဦးဟောတော်မူခဲ့သည်။ သံခါရိကျိုက်သည် ယခုအခါ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ ဥတ္တရပရာဒေ့ရှ်ပြည်နယ် (Uttar Pradesh) ရှိ ဝါရဏသီမြို့ (Varanasi) အနီး၊ မိုင် ၆ ခန့် (၁၀ ကီလိုမီတာ) အကွာတွင် တည်ရှိသည်။ ဤနေရာကို **ဣသိပတနမိဂဒါယဝန် (Isipatana Migadaya)** ဟုလည်း ခေါ်ဆိုခဲ့ပြီး၊ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များအတွက် ဘုရားဖူးခရီးစဉ် အဓိကနေရာလေးခုအနက် တစ်ခုဖြစ်သည်။

မိဂဒါယဝန် (Deer Park)

သံခါရိကျိုက်ရှိ ဤဥယျာဉ်သည် ရှေးကျောင်းတိုက်များနှင့် ရဟန်းများ တရားအားထုတ်ရာ နေရာဖြစ်ခဲ့သည်။ ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်က ဤနေရာကို ရွေးချယ်ရခြင်းမှာ ၎င်းတွင် ငြိမ်းချမ်းသော ပတ်ဝန်းကျင်ရှိပြီး၊ တရားဟောရန် သင့်လျော်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။

ဓမ္မေခစေတီ (Dhamek Stupa)

သံခါရိကျိုက်တွင် တည်ရှိသော ဤစေတီသည် ဗုဒ္ဓတရားဦးဟောရာ နေရာကို အထိမ်းအမှတ်ပြုထားပြီး၊ ဘုရင် အသောက (Ashoka) ၏ လက်ထက်တွင် တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ဓမ္မေခစေတီတော်သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ ဥတ္တရပဒေသပြည်နယ်ရှိ ဗာရာဏသီမြို့မှ ၁၃ ကီလိုမီတာ အကွာ ဆားနပ်မြို့တွင် တည်ရှိသည်။  ထုထည်ကြီးမားသည့် စေတီ ဖြစ်သည်။ စေတီတော်သည် အုတ်၊ ကျောက်တို့ဖြင့် ပြုလုပ်ထားသည်။ ဆလင်ဒါပုံစံ ဖြစ်သည်။ အမြင့်မှာ ၄၃.၆ မီတာ ရှိသည်။ စေတီတော်၏ အချင်းသည် ၂၈ မီတာ ဖြစ်သည်။ မိဂဒါဝုန်တွင် ထုထည်အကြီးဆုံး ဗိသုကာလက်ရာလည်း ဖြစ်သည်။

သမိုင်းဝင် အရေးပါမှု

ဤနေရာသည် ဗုဒ္ဓ၏ ဓမ္မစက်ကို စတင်လည်ပတ်စေခဲ့သည့် နေရာဖြစ်သည့်အတွက် **ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တန (Dhammacakkappavattana) ဟူသော အမည်ဖြင့်လည်း ထင်ရှားသည်။

တရားဦးဟောတော်မူပုံ

ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်သည် ဘောဓိဂယာ၌ ဉာဏ်အလင်းရပြီး ခုနစ်ပတ်အကြာ၊ ဘီစီ ၅၂၈ ခန့်တွင် သံခါရိကျိုက်သို့ ခရီးနှင်ခဲ့ပြီး၊ ပထမဆုံး ဓမ္မဒေသနာကို ဟောကြားခဲ့သည်။ ဤဖြစ်ရပ်သည် **အာသဠီလပြည့်နေ့** (အာသဠီလပြည့်ကျော်) တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။

1. နောက်ခံအကြောင်းအရာ

   – ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်သည် ဘောဓိပင်အောက်တွင် ဉာဏ်အလင်းရပြီးနောက်၊ ရရှိခဲ့သော သစ္စာတရားကို ဟောကြားရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ အစပိုင်းတွင် ဤတရားသည် နက်နဲလွန်းသဖြင့် လူသားများ နားလည်ရန် ခက်ခဲမည်ဟု စိုးရိမ်ခဲ့သော်လည်း၊ ဗြဟ္မာနတ်မင်း၏ တောင်းဆိုမှုကြောင့် ဟောကြားရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။

   – သူသည် အရင်က အတူတရားအားထုတ်ခဲ့သော **ရဟန်းငါးပါး (Pancha Vaggiya)** ကို ပထမဆုံး ဟောကြားရန် ရွေးချယ်ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့မှာ ကောဏ္ဍည၊ ဝပ္ပ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ မဟာနာမ နှင့် အဿဇိ တို့ဖြစ်ပြီး၊ သံခါရိကျိုက်တွင် တရားအားထုတ်နေကြသည်။

2. ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ်

   – ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်က ရဟန်းငါးပါးအား **“ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ်” (Dhammacakkappavattana Sutta)** ဟူသော တရားတော်ကို ဟောကြားခဲ့သည်။ ဤသုတ်သည် ဗုဒ္ဓဘာသာ၏ အခြေခံတရားဖြစ်သော **စတုသစ္စာတရား (Four Noble Truths)** ကို ပါရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ:

     1. **ဒုက္ခသစ္စာ**: ဘဝတွင် ဝေဒနာများ (ဇာတိ၊ ဇရာ၊ ဗျာဓိ၊ မရဏ) ရှိကြောင်း။

     2. **ဒုက္ခသမုဒယသစ္စာ**: ဝေဒနာ၏ အကြောင်းရင်းမှာ တဏှာ (လောဘ၊ ဒေါသ၊ မောဟ) ဖြစ်ကြောင်း။

     3. **ဒုက္ခါနိရောဓသစ္စာ**: ဝေဒနာများ ချုပ်ငြိမ်းနိုင်ကြောင်း (နိဗ္ဗာန်)။

     4. **ဒုက္ခါနိရောဓဂါမိနီပဋိပဒါသစ္စာ**: ဝေဒနာချုပ်ရာ နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ရှိရန် အဋ္ဌင်္ဂါမဂ္ဂ (Noble Eightfold Path) လမ်းစဉ်။

   – ထို့ပြင် ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်က **မဇ္ဈိမပဋိပဒါ (Middle Path)** ဟူသော အလယ်အလတ်လမ်းစဉ်ကို ဟောကြားခဲ့ပြီး၊ အစွန်းနှစ်ဖက် (ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂ နှင့် အတ္တကိလမထာနုယောဂ) ကို ရှောင်ကြဉ်ရန် ဆုံးမခဲ့သည်။

3. ရဟန်းငါးပါး၏ တုံ့ပြန်မှု

   – တရားနာပြီးနောက် **ကောဏ္ဍည (Kondanna)** သည် ပထမဆုံး **သောတာပန် (Sotapanna)** အဆင့်သို့ ရောက်ရှိခဲ့ပြီး၊ “ဖြစ်ပေါ်လာသမျှ တရားအားလုံး ချုပ်ငြိမ်းရန် သဘောရှိသည်” ဟူသော ဉာဏ်ကို ရရှိခဲ့သည်။

   – ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်က “ကောဏ္ဍညသည် သိလျှင်သိပြီ” ဟု မိန့်တော်မူခဲ့ပြီး၊ ၎င်းမှာ **အညာကောဏ္ဍည (Anna Kondanna)** ဟူသော အမည်ဖြင့် ထင်ရှားလာခဲ့သည်။

   – နောက်ရက်များတွင် ကျန်ရဟန်းလေးပါးလည်း တရားကို နား်လည်ပြီး ရဟန္တာဘဝသို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။

4. ဓမ္မစက်လည်ပတ်ခြင်း

   – ဤတရားဟောပြီးနောက် ဗုဒ္ဓ၏ ဓမ္မစက်သည် လည်ပတ်စတင်ခဲ့သည်ဟု ဆိုကြပြီး၊ ဤဖြစ်ရပ်သည် ဗုဒ္ဓဘာသာသာသနာ၏ အစပြုမှုကို အမှတ်အသားပြုသည်။ ကောင်းကင်မှ နတ်သားများကလည်း ဤဖြစ်ရပ်ကို ဂုဏ်ပြုခဲ့သည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။

တရားဦးဟောပြီးနောက်

– ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်သည် ရဟန်းငါးပါးကို တပည့်အဖြစ် လက်ခံခဲ့ပြီး၊ ၎င်းတို့သည် ပထမဆုံး **သံဃာ့အဖွဲ့အစည်း (Sangha)** ဖြစ်လာခဲ့သည်။

– ထို့နောက် ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်သည် သံခါရိကျိုက်တွင် မိုးတွင်းသုံးလ နေထိုင်ခဲ့ပြီး၊ တရားဟောကြားမှုများ ဆက်လက်ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် **ယသမင်းသား (Yasa)** အပါအဝင် အများအပြားက တရားကို နာယူပြီး ရဟန်းဘဝသို့ ဝင်ရောက်ခဲ့ကြသည်။

ယနေ့ခေတ် သံခါရိကျိုက်

သံခါရိကျိုက်သည် ယခုအခါ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များအတွက် အရေးပါသော ဘုရားဖူးနေရာဖြစ်ပြီး၊ ဓမ္မေက္ခစေတီ၊ အသောကကျောက်စာတိုင်၊ နှင့် ရှေးဟောင်းသုတေသန နေရာများ တည်ရှိသည်။ ဤနေရာတွင် ဗုဒ္ဓ၏ ဓမ္မစက်လည်ပတ်မှုကို အမှတ်ရစေသော အောက်မေ့ဖွယ်ပစ္စည်းများနှင့် ပြတိုက်များလည်း ရှိပါသည်။